Transcriptie fragment van De Wereld Draait Door, 16 mei 2017, van BNNVARA

 

Matthijs van Nieuwkerk (MN) in gesprek met David van Reybrouck (DR):

 

MN: Aan tafel zit David van Reybrouck. En we gaan het hebben over dit boek, dit boekje eigenlijk. Hij schreef het samen met de Waal Thomas D’Ansembourg, grote autoriteit op het gebied van geweldloze communicatie. “Vrede kun je leren” heet het. De idee: als we leren dat we onze handen moeten wassen, onze tanden moeten poetsen, gezond moeten eten, moeten bewegen, kortom als we leren dat we ons lichaam en ons uiterlijk moeten verzorgen, dan moeten we dat ook doen met ons innerlijk, de mentale hygiëne, daar gaat het om.

 

DR: Ja, helemaal.

 

MN: Moeten we eerst even..is het zinnig om deze Thomas d’Ansembourg even te introduceren?

 

DR: Ja, hij is helemaal niet zo bekend in Nederland en ook niet in Vlaanderen, maar in de Franstalige wereld is het een bestseller auteur. Hij heeft bijna een miljoen boeken verkocht over geweldloosheid, zijn bekendste heet in het Nederlands “Stop met met aardig zijn. Wees jezelf.” Hij heeft daar ongelofelijk veel van verkocht en heeft er veel mensen mee geholpen. Ik heb een boek geschreven met een auteur van een zelfhulpboek. Ik had het nooit gedacht, maar ik heb er zelf veel van geleerd. Het is een fascinerende man. Hij komt uit de diepe Ardennen, ik kom uit het vlakke gebied bij de Noordzee en halverwege ligt de stad Brussel en daar zijn we met elkaar op restaurant gegaan om over dit boek te praten.

 

MN: Op restaurant gegaan, samen gaan eten omdat de tijd er rijp voor is?

 

DR: Ja, het was absoluut … het was kort na de aanslagen in Parijs (13 november 2015, JN) en een paar weken later hadden we de aanslagen in Brussel. En we zeiden ‘een samenleving die alleen inzet op veiligheid dat is noodzakelijk, maar dat is niet hetzelfde als inzetten op vrede’. Het is niet omdat je militairen in de straten van Brussel en Antwerpen laat patrouilleren, dat je daarmee aan de vreedzaamheid van de Belgische samenleving of van de Europese samenleving in het algemeen zou werken. Dus bij ons was er heel erg de nood van ‘wij denken dat vrede iets is in de buitenwereld, waar de politiek voor moet zorgen en voor de rest…sommige mensen zijn vredevol en anderen wat driftiger en daar kan je niets aan doen’. Maar dat is gewoon niet waar. Als je kijkt naar alle wetenschappelijk onderzoeken van de afgelopen jaren, dan zie je dat je hersenen evengoed kan trainen zoals je spiermassa of zoals je geheugen of wat dan ook. Maar dat zijn we een beetje verleerd.

Het boek is het resultaat van wat er op dit ogenblik wetenschappelijk allemaal bekend is geraakt.

Twintig jaar geleden heeft de Dalai Lama opgeroepen om te kijken wat er gebeurt met het mediterende brein. Ik heb een beetje een gruwel aan woorden als meditatie en spiritualiteit…mijn verhemelte slaat er blauw van uit, maar het is niet omdat ik allergisch ben voor bepaalde woorden…

 

MN: We hebben het woord mindfulness nog niet genoemd, he?

 

DR: Nee nee, dat probeer ik zo lang mogelijk uit te stellen. Maar het is niet omdat bepaalde woorden de irritatie opwekken of dat bepaalde inzichten niet waardevol zouden zijn. De Dalai Lama zei dus ‘laten we onderzoeken wat er gebeurt’. Toen hebben ze dus een aantal van die Tibetaanse monniken in de hersenscanner geschoven. En het blijkt dat de hersenen van mensen die langdurig, zeg maar twintig, dertig jaar lang vier uur per dag stil zitten, dat doet wel iets met je brein. Zoals virtuoos saxofoon spelen, of virtuoos Italiaans praten ook iets doet met uw brein.

Maar de laatste jaren – en nu wordt het interessant – de laatste jaren hebben ze ook volkomen leken in de hersenscanner geschoven, bij het begin van een training en drie weken later. En die training is niets anders dan ’s ochtends tien minuten op uw ademhaling letten. Het is ongelofelijk weinig, ongelofelijk simpel. En je ziet hoe de activiteit in je hersenen verandert. Hoe de gebieden die met positieve gedachten geassocieerd zijn geactiveerd worden en negatieve gedachten gedeactiveerd worden.

Als we dit allemaal weten – en het gaat niet over één onderzoek, het gaat over tientallen onderzoeken aan topuniversiteiten uitgevoerd – dan is het een beetje blasé omdat allemaal naïef en soft, zweverig gedoe te noemen.

Ik heb mezelf als scepticus moeten overtuigen, ik ben een softie geworden door de harde wetenschap, die was voorbereid, maar ik vind het …

 

MN: Maar een woord als mindfulness…ik wil er helemaal niet grappig over doen, maar het heeft inderdaad iets softs, he?

 

DR: Maar mindfulness...het heeft inderdaad iets softs. Eerlijk gezegd, die sector heeft dat ook een beetje aan zichzelf te wijten, met dit soort aanhangers heb je niet zoveel tegenstanders meer nodig. Soms, maar tegelijkertijd zit daar toch iets waardevols. Ik heb mezelf laten overtuigen door wat ik erover gelezen heb en door het feit…

 

MN: Hoe ziet jouw dag eruit sinds je deze kennis hebt?

 

DR: Ja, ik probeer elke ochtend, dat is zoals je tanden poets, mijn hersenen te poetsen door het even tien minuten stil te maken in mijn kop.

 

MN: Maar hoe doe je dat?

 

DR: Ik heb daar een app voor. Headspace, ik heb er geen aandelen in of wat dan ook, ik kan dat vrijelijk vermelden. (…) Het is een zeer aangename stem, een Britse man, voormalig circusacrobaat, die probeert te overtuigen om elke ochtend tien minuten stil te zitten. Je zit gewoon op een stoel, hij begeleidt je, van let nu op je ademhaling, tel je ademhaling, laat je ademhaling wat verdiepen, hele simpele oefeningen, maar ze werken.

 

MN: Ze werken. En werken betekent: je wordt er een beter, gebalanceerder, gelukkiger mens van?

 

DR: Je wordt er rustiger van, je hebt er minder stress van. Je ziet het ook in de onderzoeken op school. Kinderen leren beter, ze worden ook aardiger, ze zijn ook meer oplettend in de klas. Ik denk…

 

MN: Ik probeer dan, ik ga nu even wat sneller lopen, want het boekje heet ‘Vrede kun je leren’. En dan hebben we het ook, neem ik aan, ook de wereldvrede. De aanleiding zijn de aanslagen in Parijs, dan hebben we het over jihadisten, de gruwelijkste vorm van geweld, het lelijkste geweld, het brutaalste geweld denkbaar. Wat is de link tussen tien minuten even stilzitten in de ochtend en tussen wat er in Parijs gebeurd is. Probeer me dat uit te leggen.

 

DR: Niemand wordt als jihadist geboren. Je wordt jihadist door verloop van ervaringen en door, nou ja, op het slechte pad geraken, stapsgewijs, uiteraard. Stel dat er in de scholen in Molenbeek lessen mindfulness of tien minuten stilte en rust en ook werken aan geweldloze communicatie… Stel dat jongeren zouden kunnen leren om wat ze voelen te verwoorden, op een manier die hun frustratie kan verwoorden, maar daarom nog niet tot geweld dient te leiden, zouden jongeren die in zulke scholen gezeten hebben, overgaan tot een blinde daad van woede jegens de samenleving? En ook jegens zichzelf? Ik denk het niet. Er zijn in Amerika vandaag scholen – en wat ik nu vertel wordt in Nederland en in Vlaanderen met mondjesmaat geprobeerd door enthousiaste leerkrachten, maar onze overheid doet er niets mee – maar in Amerika zijn er honderdduizenden kinderen die dit nu krijgen vanaf zeer jonge leeftijd. In Quebec, in Australië, in Engeland zijn grote budgetten vrij gemaakt om met de universiteiten van Cambridge en Oxford zeven jaar lang zeventig scholen te gaan volgen. Het gaat hier niet over een aantal hobbyclubjes die dit leuk hebben gevonden.

 

MN: Jij hebt op je Facebook ook iets gevraagd 'als u er aan doet op uw school, laat het mij weten', om in kaart te brengen of we überhaupt gevoelig zijn …voor dit evangelie zal ik maar zeggen. 

 

DR: Ik wil weten wat speelt er. Nou ja…evangelie…ik wil het een beetje weghalen uit de religieuze hoek. Het gaat eigenlijk over hygiëne. Het gaat over mentale hygiëne. We hebben DENTALE hygiëne, maar geen MENTALE hygiëne. We verzorgen ons vel, we verzorgen niet onze vrede. We hebben een ongelofelijke hygiëne ontwikkeld de afgelopen honderd jaar om de buitenkant van ons lichaam te verzorgen, we zijn verzorgder dan ooit, maar tegelijkertijd gaat dat gepaard met een verwaarlozing van onze binnenkant. En ik denk dat dat problematisch is. Als je ziet…het aantal zelfmoorden stijgt in Nederland en Vlaanderen…15% van de jongeren doet aan zelfverminking… in 30% van de gezinnen komt huiselijk geweld voor, burn out, depressie, antidepressiva… Er heerst een grote pandemie. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft gewaarschuwd voor een pandemie aan geestelijke gezondheidsziekten in het Westen. Als er dan hele eenvoudige, zeer goedkope technieken zijn, die niet veel moeite vragen en die toch verschil kunnen maken in een groot aantal gevallen, dan is het schuldig verzuim daar niets mee te doen. Vandaar. Ik heb me laten overtuigen.

 

MN: Zullen we even kijken naar Baltimoor?

 

DR: Ja, graag.

 

MN:

Daar gebeurt dit ook. Dit is eigenlijk precies wat jij graag zou zien in de rest van Europa.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(start filmpje)

 

CBS THIS MORNING: SCHOOL OF THOUGHT

Het is ochtendspits op de Robert Colemanschool in Baltimore.

Maar als de bussen aangekomen zijn en de kinderen binnenstromen, verstomt de normale drukte in de klas.

Twee keer per dag doen deze leerlingen mee aan het programma Mindfull Moments. Ze leren diep adem te halen, te stretchen en afleiding te negeren.

 

Leerkracht: Ze hebben de kinderen geleerd hoe ze hun negatieve energie kunnen ombuigen in iets posiefs.

Interviewer: Dus er zijn minder nablijvers?

Leerkracht: We hebben geen nablijvers meer.

 

Als kinderen vechten of zich misdragen, worden ze niet naar de decaan gestuurd, maar naar de Mindful Meetroom. Het programma is een idee van de gebroeders Smith, die opgroeiden in één van de meest gewelddadige wijken van Baltimore.

 

Smith: Er is geweld in de buurt, er is drugsgebruik in de buurt, die kinderen zien van alles. En ze hebben een manier nodig om hier mee om te gaan.

 

(einde filmpje)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

MN: Tja, indrukwekkend. Wat is het redelijk eenvoudig om een eerste stap te zetten, he?

 

DR: Het is redelijk eenvoudig. Ik denk als je de oefeningen ziet…een hele lichte vorm van yoga en ademhalingsoefeningen en mindfulness.

 

MN: Wat…waarom gebeurt het hier niet? Wat is de weerstand hier om dit te omarmen?

 

DR: Ik snap het niet. Honderd jaar geleden was er een grote weerstand tegen het invoeren van gymnastiek op de lagere en middelbare school. Oei, meisjes moesten toch gewoon stilzitten en pianospelen, een beetje Chopin opdreunen. En jongetjes mochten vooral niet rondlopen of ze zouden er botergeil van worden. Het was allemaal verboden. Maar toen was er ook wetenschappelijk onderzoek, dat toonde dat het voor de ontwikkeling van het jonge kinderlichaam nuttig was om te bewegen, om sport te hebben. En toen zijn er wat mensen mee begonnen. Echt, maar even op eigen initiatief als hier in Baltimore, naast de schoolbanken beginnen met wat rek- en strekoefeningen doen. En op een bepaald moment heeft de overheid gezegd: dit is van belang, we gaan dit gewoon invoeren. Men heeft weerstand moeten overwinnen. Maar een eeuw later, een relatief korte termijn, weet iedereen dat sporten van belang is. Vijftig jaar geleden zijn we pas begonnen met onze tanden te poetsen, he, omdat we dachten…maar dat is vrij recent. Dus nieuwe rituelen van hygiëne kunnen vrij snel ingang vinden. Het enig is, je moet ervan overtuigd zijn. Het probleem is, er is nu enige weerzin, omdat politici nu denken, oei, dat is soft, dat is gezever en dan… Het zit een beetje in een kwalijke hoek.

 

MN: Maar klopt het dat het Engelse Parlement moetnaar mindfulness?

 

DR: In het Engelse parlement worden er voor hun medewerkers en parlementariërs cursussen mindfulness gegeven. Er zijn een paar honderd deelnemers al geweest. Maar nog straffer is dat een aantal van die mensen, uit alle partijen, zijn samengekomen om een jaar lang hearings te organiseren. En er is een rapport gekomen, vorig jaar: Mindful UK. Wat mindfulness kan bieden, trouwens, dit gaat niet alleen over mindfulness. Mindfulness is het best onderzochte, omdat het de meest gestandaardiseerde methode is. Maar yoga, cursussen geweldloze communicatie. De piloten van Air France krijgen vandaag cursussen geweldloze communicatie, je wilt niet dat er in een cockpit geruzied wordt tussen mensen die zich slecht uitdrukken.

 

MN: Wat leer je dan bij geweldloze communicatie? (…)

 

DR: Je leert beter te luisteren naar jezelf, wat je eigenlijk voelt, welke noden miskend werden, welke behoeften miskend werden. En je leert dat de ander eventueel ook zit met noden die miskend worden. Dus in plaats van je ongelijk uit te schreeuwen, probeer je op een rustige manier eerst te luisteren naar de ander en ook te luisteren naar jezelf. Op dot moment is er een brandweerkorps in Nederland dat begonnen is om de spuitgasten cursussen mindfulness te geven. En de reden is omdat die mensen in kritieke, complexe situaties, heel snel rationele besluiten moeten kunnen nemen. En ze kunnen het beter nadat ze zich daarin getraind hebben. Wat houdt ons tegen?

 

MN: De missie is begonnen. Je zit nu in een televisieprogramma. Je gaat nu denk ik het land door. Boekje omhoog, toch?

 

DR: Zo is het, hahaha.

 

MN: Dank je wel.